Sunday, September 30, 2007

Хөтөчтэй аялал - 3

Вашингтон дахь "Монгол соёлын төв" гэдэг байгууллагаас энд амьдардаг монголчуудын дунд амралтын өдрүүдийг тохиолдуулан "Хөтөчтэй аялал" зохион байгуулдаг юм байна. Өмнөх аялалуудын тухай тэдний сайтуудаас үзээд их сонирхолтой санагдсан тул энэ удаагийнхад нь оролцохоор эртнээс төлөвлөсөн билээ. Энэ аялалаар Вашингтон хотын төвөөс холгүй Потомак голын эрэг дээр байдаг ерөнхийлөгч агсан Франклин Рузвельтийн дурсгалын цэцэрлэгээр аялсан.
Энэ хотод ирээд 2 жил гаран болж байгаа ч үзсэн зүйлээр маруухан, гадуур ганцаараа алхавч цөөн хэдэн газраар хальт ороод л, дороо залхаад харих гээл яарчихна.
Харин энэ удаа хөтчийн тайлбарыг сонсож, олон хүнтэй хамт явсан болохоор аялал сонирхолтой байлаа. За тэгээд ноён Рузвельтын талаар олж сонссон сонин сайхан гэвэл тэрээр 1930-аад оны Америкийн "их хямралын" үед ардчилсан намаас сонгогдон ард түмнээ ядуурлаас гэтэлгэж, нийгэмд ардчилал, шударга ёс, тэгш байдлыг бэхжүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулсан хүн юм байна.

Хөтчийн хэлснээр тэр үед ард түмний олонх нь ядуу, төлбөрийн чадвар муу байснаас бүтээгдэхүүний борлуулалт багасаж, тэр хэрээр банкны зээл дээр тогтон үйлдвэрлэл явуулж байсан олон үйлдвэрүүд хаалгаа барин дампуурч, улмаар банкууд үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй болж, нийгэмд ажилгүйдэл дээд цэгтээ хүрчээ. Энэ үед ардчилсан намаас ерөнхийлөгчөөр сонгогдон гарч ирсэн Рузвельт зоригтой алхмууд хийсний үр дүнд Америкт татварын зөв систем бүрдэж, татвараас олсон мөнгөнөөс эргээд ядуусын амьдралд нэмэр болох нийгмийн даатгалын санг бий болгожээ.
Бас манай улсын хувь заяатай холботой баримт гэвэл ЗХУ, Англи улсын удирдлагуудтай хамт Ялтын гэрээг хэлэлцэн, үүгээрээ Монгол улсын тусгаар тогтнолын зарлан тунхаглахад их үүрэг гүйцэтгэжээ.
За энэ мэт сонирхолтой түүхийг яриулсаар, сонссоор энэ удаагийн аялал маань сонирхолтой, танин мэдэхүйн ач холбогдолтой сайхан л боллоо. Аялалын дараа бүгдээрээ голын эрэг дээр тухлан сууж, гэр гэрээсээ бэлдэж ирсэн хоолоо дэлгэн сайхан хооллосон. Хоол идэх зуураа хүмүүс хол ойрын сонин сайхан хуучилж, энэ өдрийг зугаатай өнгөрөөсөн юм байна.

Зургийн тайлбар:

1- р зураг: Ерөнхийлөгчийн ард түмнээ зоригжуулан хэлсэн үгсийг арааживаар чих тавин сонсож байна.
2-р зураг: Аялалын групп хөтөчийн хамт
3-р зураг: Ажил олгох товчооны үүдэн дээр хүмүүс ажилд оочерлож байна.

Дараагийн аялал 11-р сарын 3-нд Конгрессын номын сангаар аялана гэнэ лээ. Энэ номын сан нь хэмжээ, цар хүрээгээрээ улсдаа хамгийн томд ордог ба дотроо монгол номын тасагтай гэсэн. Ингээд дараа дараагийн аялалд улам олон монголчууд оролцоосой гэж хүсээд, цаг зав гарган энэ арга хэмжээг зохиож байгаа соёлын төвийнхөнд талархан, улам их амжилт хүсэн ерөөе.

Tuesday, September 25, 2007

Хүү нь таньдаа удахгүй очноо ээжээ!

Хайрт ээж та минь хурдан эдгэж тэнхрээд хүүгээ хүлээж байгаарай. Хүү нь тун удахгүй очиж таньдаа сэтгэлийн амар амгаланг эдлүүлэхийг хүсэж байна.

Monday, September 24, 2007

Таагүй мэдээ

Өнөөдөр нэг л сонин өдөр болов. Бие нэг л ядруу, биеэ дагаад сэтгэл санаа бачимдуу, юу ч хийх сонирхол үл төрнө. Нэгэнт иймээс эртхэн унтаж амрахаар хэвтэв. Азаар олон юм ч бодсонгүй, толгой дэрэн дээр тавиад нам.

Нойрон дунд утас дугарав. Өглөөний сэрүүлэг гэж бодуут сэрэн цаг руугаа хартал дөнгөж шөнийн 11.00 цаг, гар утсаа аваад харсан энд байдаг хамаатны хүүхэд залгаж байна. Яав, юу болов гэсэн чинь ээжтэй ярь гээд ээждээ өгөв. Тэгсэн нойрон дунд хамаатны эгч "............" энэ тэр гээд золтой л зүрх амаар гарчихсангүй, шууд цочин сэрлээ. Тэгээд ямар ч байсан ах руугаа залгаад болсон бүх явдлыг ойлголоо. Хавьд гэр орон руугаа ярьсангүй, ийм нэг өдөр надад тохиож болзошгүй гэж мэдээд мэдрээд байсан юмаа.

Ээж маань намайг нутгаас гарснаас хойш эрүүл мэнд нь доройтоод, нэг л биш байсан юм. Анх намайг гарахад нисэх буудал дээр цоо эрүүл гаргаж өгч байлаа, харин 2 сарын дараа Хужиртын халуун рашаан руу сувилуулахаар яваад суунга болоод ирсэн хүн. Тэгсэн настай хүний яс сийрэгжээд, өвдөгний үе нь үрэвсчихсэн байдаг юм байна. Түүнийг мэдэхгүй эмч, сувилагч гэж баймааргүй л юм. Тэгсэн халуун шаварт оруулж үрэвслийг нь улам даамжруулаад, дотроо идээлж хавдаад байхад нь арга хэмжээ авсан юм байхгүй автобусанд суулгаад Улаанбаатар руу явуулчихсан байгаа юм даа. Тэгээд улсын томоохон эмнэлгүүдээр дамжин 2 сар гаруй эмчлүүлсний хүчинд цусанд нь халдвар оруулчихалгүй тогтоож чадсан юм. Тэгээд түрдэг тэргэнцэр, суга таяг хэрэглэсээр жилийн дараа таяг тулан ойр зуур явдаг болсонд нь маш их баярлаж байлаа. Мэдээж хэвтрийн дэглэмд байх зуур хөдөлгөөний дутагдалаас зүрхний үйл ажиллагаанд нь нөлөөлөөд сүүлийн үед зүрхний өвчин гэх болсон юм. Үүнд ч бас сэтгэл санааны тогтворгүй байдал нэрмээс болно. Ингэж бодохоор "ээжийнхээ дэргэд байж байсан бол юу боллоо гэж ийм байдалд хүргэхэв дээ" гэж шаналдаг юм.

Юутай ч орой бүр бурхандаа залбирч, эжийн минь биеийг түргэн эдгээж өгөхийг л хичээнгүйлэн хүсэх юм даа. Энэ мөчид ээж минь 1-р эмнэлгийн эрчимт эмчилгээний тасагт эмчлүүлж байгаа. Том эгч ажлаасаа чөлөө аваад сахиж байгааг утсаар сая ярьж мэдлээ.

Thursday, September 20, 2007

Saraa-Ter Namaig durasdag bolov uu?

Сараагийн гал улаан фен биш ч гэлээ ер нь сонсож, хүндэлж явдаг дуучдын маань нэг. Сүүлийн үед хийсэн дуунуудаас энэ дуу их уянгалаг, сэтгэлд ойр сонсогдоод байгаа. Энэ дууг хайртай эхнэртээ зориулан, удахгүй уулзахын өлзийтэй ерөөлийг билэгдэн хүргэж байна.
Би чамдаа хайртай!!!
Амьдралын эрхээр биес маань тусдаа бүхэл бүтэн 3 жилийг өнгөрүүлж байгаа ч сэтгэлээрээ ганц хором ч холдож үзээгүй, сэтгэлийн гүнд байнга уяатай шүү чи минь.
Би чамайгаа байнга дурсан санаж яваа,
Харин чи намайг дурсаж яваа болов уу ... гэсэн хэхэхэ

Who is the big loser?

Ажлын төлөө зүтгэж яваа хүн их бага хэмжээгээр алдаа гаргадаг. Харин хүний алдаан дээр дөрөөлж өөрсдийгөө өөд нь өргөөд байгаа хүмүүсийг ойлгохгүй юм. Ялангуяа ардчилал, зах зээл альхэдийнээ хөгжөөд оргилдоо тулсан энэ тэр гээд магтагдаад байдаг Америкт хүртэл ийм шударга бус юм нилээн л байх юм. Эсвэл би өөрийгөө хэт шударга гэж үнэлээд бусдыг өөрийн хэмжээнд хүртэл харьцуулаад ингэж дүгнээд байна уу гэсэн үгүй юм аа. Би ч бас зарим үед халтуурддаг л даа, гэхдээ л зарим хүмүүсийг харахаар "Арай л ... байгаа шүү" гэж хэлмээр байдаг юм.

За тэгээд нэг бяцхан түүх өгүүлье.

Манай сургуульд Ерөнхий захиралын маань хүү, oхин хоёр явдаг юм. Багш нар тэр хүүхдүүдэд юм хэлнэ гэж бараг үгүй, нэг үгээр хэлбэл ёстой нэг дураар нь дургиулна даа. Бага охин бол харьцангуй хүмүүжил сайтай, магадгүй том хүүгийнхээ замаар оруулахгүйн тулд эцэг эх нь хүмүүжил тал дээр нь нилээн анхаарсан болов уу. Том хүү бол намайг хэн хэлж, нохойг хэн саахав гэдэг шиг авирлаж гарна. Хэрэв хэн нэг багш дургүйг нь хүргэвэл ээждээ хэлээд ажлаас нь хусуулчихна даа гэсэн байртай. Тэгсэн өнөөдөр тэр жаалхүүгээс болж захиргааны өрөөнд дуудагддаг юм байна.

Хэд хоногийн өмнө болсон явдал. Хичээл өглөө бүр 8.30-д эхэлдэг ч сургууль 7.00 цагт онгойж хүүхдүүдээ авч эхэлнэ. Толгой дахь алчуураасаа салдаггүй лалын шашинтан Бангла багштай 2-уулаа ажилладаг юм. Тэр өдөр өглөө эрт цөөн хүүхэдтэй байсан ч нөгөө захиралын жаал бол эндхийн эзэн гэсэн шиг харин ч дураараа орилж хашгирч байнаа. Би ч эхэндээ жаахан хараад л, намуухан байхыг үе үе сануулаад л байлаа. Тэрүүхэн буланд өөр нэг хүү ангийн охинтойгоо яриад л зураг зураад сууж байсан. Тэгсэн нөгөө жаал чинь тийш гүйж очоод нөгөө хүүгийн зурж байсан зургийг аваад дээр нь "I am a big loser" (хөрвүүлбээс "Би том ялагдагч" буюу арчаагүй дорой амьтан гэсэн үг) гээд биччихжээ.

Би ч яав юу болов гээл асуусан мань хүн огт тоосон шинжгүй, харин ч бүр өөдөөс хэг ёгхийхнээ. Тэгэхээр нь би бусад хүүхдүүдэд авдаг арга хэмжээгээ авч түүнд "Time-out" (түр завсарлага) өгөв. Тэрний уурлаж бухимдаж байгааг хэлээд юүхэв. Түүнийхээр байдаг л нэг ердийн зүйл дээр нь багшаас анхааруулга авсан болохоор нилээд гайхсан байдалтай. Гэх мэт бусад болж бүтэхгүй зүйл дээр нь сануулга өгөхөөр нүдээ эргэлдүүлж, гайхсан дүр үзүүлэх, өөдөөс тайлбар тавих, ном дэвтрээ газар чулуудах зэргээр дургүйцлээ илэрхийлнэ. Нэгэнт л багшийн үүрэг бол арьс өнгө, шашин шүтлэг, гарал үүсэл, нийгмийн анги давхарга үл хамааран бүгдэд адил тэгш үйлчлэх учир тэр хүүхдийн тусын тулд л үүнийг хийж буй хэрэг. Хэрэв өнөө маргаашийн хоолны мөнгөө бодвол тэр хүүхдийн тэгж авирлахыг тэсээд сууна л даа. Эх нь булингартай бол адаг нь булингартай гэгчээр заавал багш ч гэлтгүй, эцэг эхчүүд, томчууд өөрсдөө зөв сэтгэлгээтэй, зөвч шударга байж гэмээ нь хүүхдүүд зөв хүмүүжилтэй болж төлөвшинө.

За тэгээд түүхээ үргэлжлүүлье. Би энэ хүүхдийн ангид ордоггүй учраас ер нь суурь хүмүүжил нь ямаршуу вэ, ангидаа найз нөхөдтэйгөө, багш нартай яаж харьцдаг, багшийн шаардлага хэр хүлээж авдаг этэр гээл жаахан тандалт хийх маягаар ангийн багштай нь цай уух зуураа хальт ярилцав. Тэр зуураа өнөө болсон явдлыг багшийнх нь чихэнд дуулгаж орхив. Багш нар л болсон хойно цайны цагаар ч ер нь сав л хийвэл болдог хүүхдүүдээс илүү болдоггүйчүүдийн тухай ярилцаад авдаг. Тэгсэн нөгөө багш чинь тэр хүүхдийн ээжтэй буюу Ерөнхий захиралтай уулзаад өнөө болсон явдлыг хэлээд мэдээж өөрийнхөө сэтгэл дотор нуугдаж явсан бодлоо нэмэр хачир хийгээд баахан юм айлдсан юм байх. Тэгсэн өнөөдөр оффис менежер дуудаж байнаа, өрөөнд нөгөө багш бас сууж байна. За тэгээд гомдол гаргагч нь би болж, мэдээлэл дамжуулсан этгээдээр нөгөө багш тодроод маниас бараг мэдүүлэг шахуу юм авч байнаа. Тэгээд намайг нэгэн зүйл ангиар буруутгах нь ээ. Яасан гэхээр, сургуулийн дотоод журмын дагуу, байгууллагын бүтэц зохион байгуулалтын дагуу хэрэв би хэн нэгний талаар санал гомдол байвал хамгийн түрүүнд оффис менежерт хандаж, менежер нь захиралд хандаж тэндээс өгсөн удирдамж зааврын дагуу ажиллах ёстой. Гэтэл тэр хүүхдийн тухай яриа менежерээр дамжилгүйгээр шууд хүүхдийн эх болох захиралын чихэнд хүрснээрээ асуудлыг ээдрээтэй болгож байгаа юм. Энэ цагаануудын сүртэй гэж дүрэм журам энэ тэр гээд.

Тэгээд ярианы эцэст би "Би тэр хүүхдийг ямар ааш араншинтай болохыг илүү сайн таньж, цаашид юун дээр нь анхаарч ажиллах вэ гэдгийг мэдэх гэсэндээ л ангийн багшид нь хандсан" гэдгээ хэлсэн. Нөгөө багш ч захиралтай эцэг эхийн хувьд уулзаж ярилцсан гэдгээ хэллээ. Тэгж нэг юм бие биенээ ойлголцсон байх гэж найдаж байна. Харин тэндээс гараад нөгөө багш бөөн л уучлал гуйж бариад л. Зүгээр нэг айлын эрх хүүхдээс болж багш нар бие биенийхээ өмнө буруутан болоод яахав л гэж би хэллээ.

Харин тэр менежер энүүхний төлөө маниудыг өрөөндөө дуудаж хэсэг саатсан. Ер нь тэгээд энэ харилцаан дунд хэн нь "Том ялагдал" хүлээж суугаа юм бол доо гэж. Би юу, ангийн багш уу, менежер үү, хичээнгүйлэн зурсан зурган дээрээ сараачуулсан хүүхэд үү, захиралын хүүхэд үү, эсвэл захирал маань өөрөө юу?

Saturday, September 15, 2007

Weekly review

Зээ ийгээд нэгэн зүйл бичье гэж бодлоо. Уул нь блог нээхдээ нилээн зүйл биччихмээр бодогдож байсан, яг цаг нь тулахаар ажлын зав зай энээ тэрээ гэсээр нэг мэдсэн нэгэн долоо хоног өнгөрчихсөн байх юм.
Урдны бичсэн зүйлээ эргээд харсан нээрээ нэг л их уйдаж гансарсан хүний үнэр ханхийлгэчихсэн юм биччихэж. За яахав, ам алдвал барьж болдоггүйтэй адил одоо баллаж засварлах гээд яахав. Тухайн үеийн эмоци нь ийм байж л дээ. Ийгээд олон үг нуршилгүй энэ долоо хоногт болсон үйл явдлаа товчлон сийрүүлье:
Өдөр бүр заншил ёсоор өглөө 6 хагас гэж босоод банны өрөөнд хувийн ариун цэвэр сахиж хэсэг саатна. Тэгээд хувцас хунараа өмсөж, амжвал аяга хүйтэн ус хөнтөрч аваад л гараад гүйнэ. Гүйж явах зуур энд тэнд нохой шувуугаа салхилуулж яваа хөршүүдтэйгээ өглөөний мэнд мэндлэлцсээр ажлын байрандаа сүр сархийтэл амьсгаадсаар 7:00 цагтай уралдсаар орж ирнэ. Өглөө хамгийн түрүүнд ирж сургуулиа нээх эрхэм хариуцлагатай үүрэг хүлээгээд 3 сар болж байна. Эхэндээ ч нойрондоо дийлдэх гээд хэцүү л байлаа. Одоо бол хагас, бүтэн сайн ялгаагүй үүрийн гэгээнээр сэрчихээд байдаг болж.
За тэгээд эхний хүүхэд, 2, 3 дахь гэсээр ирсэн хүүхэд болгоныг инээмсэглэж угтах их ажил эхэлнэ, тэднийг ангийн багш нар нь иртэл нэг ангид байлгаж, тоглуулж саатуулдаг ажилтай. Тэгсээр үндсэн ажилдаа орно.
Монтессори сургуулийн нэг онцлог гэвэл багш нь сургалтын материал хэрэгслээ хүүхэд бүрийн онцлогт тохируулж урьдчилан бэлтгэх ба хүүхдийн хараанд өртөж, гарт хүрэлцэх тавиурууд дээр байрлуулна. Багш хүүхэд бүр дээр ажиглалт явуулж, төлөвлөгөөний дагуу бүлэг болон ганцаарчилсан хичээлүүд заана. Анги нь "Амьдрах ухаан", "Таван мэдрэхүй", "Тооны ухаан", "Хэл бичиг", "Дүрслэх урлаг", "Соёл-зан заншил", "Байгаль судлал" гэсэн булангуудтай ба дадлага ажлын цагаар хүүхдүүд өөрсдийн сонирхсон булангууддаа хүссэн "дасгал ажил"-аа хийнэ. "Дасгал ажил" гэдэг нь хүүхдийн бие даасан ажиллагааг хангахад чиглэгдсэн, тодорхой сэдвээр дамжуулан сургах, хөгжүүлэх, хүмүүжүүлэх зорилго бүхий тоглоом дасгалууд байдаг. За энэ талаар дараа тусад нь илүү тодорхой бичихээр шийдлээ.
Гэх мэт ажилласаар үдээс хойш 4 цагт ажил тарна. Ажил, гэрийн хооронд тайван алхахад 5-хан минутын зайтай учир хөнгөхөөн гишгилсээр ороод ирнэ. Би ер нь хол явж ажиллахаас халшраад байдийн, оюутан сурагч байхдаа ч тоодоггүй байж дээ. Одоо бол ажил - гэр хоёрыг яаж ийгээд л ойрхон байлгах дуртай. Эхлээд ажил төрлөө олчихоод, дараа нь амьдрах байраа хайна.
Зоо энэ ч долоо хоногийн ривиү нэг л биш болоод явчихлаа. Энэ долоо хоногт амжуулсан томоохон ажил гэвэл өвлийн амралтаар нутаг явж ирэх тухайгаа ерөнхийд нь товлоод, АНУ-ын хилээр орж гарахад хэрэгтэй бичиг баримтын жагсаалтаа гаргаад захиралдаа өргөн барьсан, ирэх долоо хоногоос гардаж авах байх. Бас долоо хоногийн эхээр энүүхэн ойрхон байдаг (яг үнэндээ автобусаар цаг орчим явж хүрдэг газар) Солонгос хүнсний дэлгүүрээр орж мах, ногоо цуглуулсан.

Sunday, September 9, 2007

You raise me up

Энэ бол яалт ч үгүй миний сонсох дуртай дууны нэг. Үг нь ч тэр, аялгуу нь ч тэр баярлаж хөөрсөн, уурлаж бухимдсан, ганцаардаж, сэтгэл хоосорсон тэр л үед эрч хүч хайрладаг далд увидастай.

You Raise Me Up

When I am down and, oh my soul, so weary;
When troubles come and my heart burdened be;
Then, I am still and wait here in the silence,
Until you come and sit awhile with me.

You raise me up, so I can stand on mountains;
You raise me up, to walk on stormy seas;
I am strong, when I am on your shoulders;
You raise me up...
To more than I can be.

You raise me up, so I can stand on mountains;
You raise me up, to walk on stormy seas;
I am strong, when I am on your shoulders;
You raise me up...
To more than I can be.

There is no life - no life without its hunger;
Each restless heart beats so imperfectly;
But when you come and I am filled with wonder,
Sometimes, I think I glimpse eternity.

You raise me up, so I can stand on mountains;
You raise me up, to walk on stormy seas;
I am strong, when I am on your shoulders;
You raise me up...
To more than I can be.

You raise me up, so I can stand on mountains;
You raise me up, to walk on stormy seas;
I am strong, when I am on your shoulders;
You raise me up...
To more than I can be.

You raise me up...To more than I can be.

Westlife - You raise me up

Saturday, September 8, 2007

40th anniversary of the JBMSchool

onoodor ajillaj baigaa surguulin maani 40 jiliin oi. hunii nasaar yarival doch garsan er, doroo daasan at gej yaridag. yag l ene nasan deeree yavna. oin bayart zoriulj usan ongotson deer huleen avalt hiilee. 4 salbar surguulid 600 garui suragch, 100 orchim bagsh ailchintai geheer ene zuun eregtee l nileen tomd orno. huleen avalt deer surguuliin uusgen baiguulagch Mrs. Julia Brown yarij bainaa. ene hergiig buteeltsehed tuunii taliigch nuhur mash ih uureg guitsegejee. Mrs.Brownii yarisnaar tuunii amidraldaa barimtalj irsen zarchim ni "If you want to do something, do it right and do it well."
Minii bie eh nutagtaa hairtai buhnee orhiod, ene nutgiig zorij irsen shaltgaan gevel yag ene helberiin surguuliig buheld ni sudalj, nariin mergesheed ooriin gesen surguuli neej ajilluullaya l gesen yum. hun bolj torsoniih, nasnii etsest ergeed harahad busdiin toloo uilsed uldeesen huvi nemertei l baih gesiim.
за юу ч биччихэв дээ. партинаас дөнгөж ирсэн чинь л зүгээр суумааргүй санагдаад. гэхдээ өөрийн гэсэн орон зайтай болсондоо баяртай байнаа.